DẤU ẤN LỊCH SỬ BÌNH MINH: TUYỀN TUNG - THỌ AN, LÒ LỬA CẦN VƯƠNG, NƠI GHI DẤU KHÍ PHÁCH CHA ÔNG

Trên hành trình ngược dòng thời gian về với vùng đất Thọ An, xã Bình Minh, chúng ta đang chạm vào một chương sử hào hùng: câu chuyện về Căn cứ Tuyền Tung - Đình Thọ An, nơi gieo mầm cho phong trào kháng Pháp kiên cường của dân tộc.

Ảnh 1: Căn cứ Tuyền Tung - Đình Thọ An (thôn Thọ An, xã Bình Minh, tỉnh Quảng Ngãi).

CĂN CỨ ĐỊA TIÊN PHONG CỦA TRUNG KỲ

Cuối thế kỷ XIX, khi khói lửa chiến tranh sắp bùng lên, các sĩ phu yêu nước Quảng Ngãi đã chọn Tuyền Tung làm căn cứ địa. Đây là một trong những cơ sở cách mạng tiêu biểu, tiên phong thuộc loại sớm nhất không chỉ của Quảng Ngãi mà còn của cả Trung kỳ.

Làng Tuyền Tung được thiên nhiên ưu đãi với địa thế vô cùng hiểm trở, tựa như một "cái chảo" được bao bọc bởi núi cao, lý tưởng cho việc "chiêu binh luyện võ" và kết nối với các nghĩa quân trong ngoài tỉnh.

Nằm trên đỉnh núi là Đình Thọ An, một công trình được xây dựng kiên cố như một thành lũy quân sự với tường thành cao khoảng 3,5m. Vị trí chiến lược này được chọn làm Tổng Hành dinh của bộ chỉ huy. Nơi đây, các tướng lĩnh ngày đêm bàn bạc việc quân, xây dựng kế sách chiến lược, và huấn luyện hàng nghìn nghĩa quân sẵn sàng xông pha trận mạc.

Ảnh 2:  Cổng Đình Thọ An

DẤU ẤN TÂY SƠN VÀ TẦM NHÌN NGUYỄN TỰ TÂN

Lịch sử kể lại, thung lũng Tuyền Tung đã từng là căn cứ của nghĩa quân Tây Sơn dưới triều đại vua Quang Trung vào thế kỷ XVIII. Tiếp nối khí phách tiền nhân, với tầm nhìn chiến lược và tư duy sắc sảo, nhà yêu nước Nguyễn Tự Tân đã chọn Tuyền Tung, kết hợp lợi thế “địa lợi, nhân hòa”, kiên trì xây dựng nơi đây thành đại bản doanh vững chắc.

Căn cứ Tuyền Tung - Đình Thọ An cùng với các cuộc khởi nghĩa của Lê Trung Đình, Nguyễn Tự Tân, Nguyễn Bá Loan... đã tạo nên một sức mạnh hợp lực chống thực dân Pháp, lan tỏa từ Quảng Ngãi, Quảng Nam đến Bình Định. Đây chính là mốc son lịch sử, mở đầu cho phong trào Cần vương kháng Pháp tại các tỉnh miền Trung cuối thế kỷ XIX.

Nhà thơ Nguyễn Vỹ đã từng nhận định về con người và vùng đất núi Ấn-sông Trà: “dân tình bất ly, dân trí bất nhược, dân đức bất suy, dân tâm bất khuất” - một nhận định khắc họa rõ nét tinh thần quật cường ấy.

LÒ LUYỆN VŨ KHÍ VÀ TINH THẦN ĐOÀN KẾT

Với tài năng và uy tín văn võ song toàn, Lê Trung Đình được cử làm Chánh quản hương binh, cùng với Nguyễn Tự Tân và Vũ Hội làm Phó quản. Ban đầu, căn cứ là nơi chiêu tập hương binh, sản xuất nông nghiệp, nhưng sau đó đã nhanh chóng trở thành cơ sở khai quặng, luyện sắt, sản xuất vũ khí và là thao trường luyện tập võ nghệ quan trọng.

Sức mạnh của nghĩa quân không thể thiếu sự ủng hộ tuyệt đối của nhân dân. Điển hình là bà Võ Thị Đệ (thôn An Điềm, xã Bình Chương) đã tận tâm tiếp ứng lương thảo, thuốc men, quần áo, vũ khí. Nhờ tinh thần đoàn kết này, chỉ sau một thời gian, số lượng nghĩa quân Tuyền Tung đã chiêu mộ lên đến 3.000 người từ khắp nơi về tụ nghĩa.

TRẬN CHIẾN THÀNH QUẢNG NGÃI HÀO HÙNG

Hưởng ứng chiếu Cần vương của vua Hàm Nghi, ngày 1.6 năm Ất Dậu (13.7.1885), Lê Trung Đình, Nguyễn Tự Tân cùng các ông Nguyễn Tấn Kỳ, Nguyễn Hoành... đã trực tiếp lãnh đạo 3.000 hương binh tiến đánh và làm chủ thành Quảng Ngãi.

Dù chỉ làm chủ thành được 4 ngày, cuộc khởi nghĩa đã thể hiện tinh thần quyết tử. Tuy nhiên, trước sự đàn áp tàn khốc của liên quân Nguyễn Thân, Đinh Văn Hội và Pháp, các thủ lĩnh đã hy sinh: Nguyễn Tự Tân, Nguyễn Viện, Trần Tu ngã xuống trên chiến trường, còn Lê Trung Đình bị bắt và bị xử chém vào ngày 11.6 năm Ất Dậu (23.7.1885).

Thất bại không làm nhụt chí. Sau đó, Nguyễn Tấn Kỳ cùng số nghĩa quân còn lại phối hợp với lực lượng của Nguyễn Bá Loan kéo quân về Tuyền Tung tiếp tục cuộc kháng chiến.

NGỌN LỬA TIẾP NỐI VÀ DẤU XƯA CÒN MÃI

Dưới sự lãnh đạo mới, lực lượng nghĩa hội Quảng Ngãi đã tập hợp lên đến 12.000 người, với Nguyễn Bá Loan làm Chánh tướng. Căn cứ Tuyền Tung lại một lần nữa trở thành Tổng Hành dinh, liên kết với các nghĩa quân lớn khác như Nguyễn Duy Hiệu, Nguyễn Hàm (Quảng Nam), Mai Xuân Thưởng, Nguyễn Duy Cung (Bình Định).

Tuyền Tung tiếp tục là cơ sở huấn luyện và phát triển lực lượng kháng Pháp bền bỉ cho đến năm 1888.

Ngày nay, Di tích Căn cứ Tuyền Tung - Đình Thọ An nằm trên đèo Thọ An vẫn còn đó các dấu tích thiêng liêng: am thờ, cổng, sân vườn, và đặc biệt là tường thành kiên cố của ngôi đình. Đình Thọ An, được xây dựng vào khoảng thế kỷ XIX, là nơi thờ Thành hoàng, Thần Bạch Hổ, Thần Nông...

Dù lễ tế đình trang nghiêm xưa kia nay không còn được tổ chức thường niên do biến thiên thời gian và chiến tranh, tinh thần Cần vương bất diệt của các thế hệ cha ông tại Tuyền Tung - Đình Thọ An vẫn còn mãi, là nguồn tự hào vô tận của người dân Quảng Ngãi.

Với những giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt đó, Căn cứ Tuyền Tung - Đình Thọ An đã được UBND tỉnh Quảng Ngãi xếp hạng là Di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2019.

                                                                                                       Nguyễn Tình